طبق اطلاع واصله از اتاق بازرگانی ایران، گزارش مختصر از اقدامات و برنامه های معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور در خصوص شرکتهای دانش بنیان (به ویژه برای کالاهای اساسی و محصولات حساس و گلوگاهی زنجیره ارزش صنعت) جهت اطلاع منتشر می گردد.
مقدمه:
این گزارش به منظور ارایه اهم اقدامات معاونت علمی و فناوری رییس جمهور در راستای فرمایشات رئیس محترم جمهور در جمع مدیران شرکتهای دانش بنیان و نوآفرین تدوین شده است. در این راستا در دو بخش “اقدامات و برنامه های مربوط به کاهش آثار تحریم با استفاده از راهکارهای فناورانه” و “توسعه زیست بوم نوآوری و کارآفرینی” اهم عملکرد این معاونت و نیز برنامه های پیشنهادی ارائه شده است.
۱- اقدامات و برنامه های مربوط به کاهش آثار تحریم با استفاده از راهکارهای فناورانه
در دولت یازدهم و دوازدهم، اجرایی سازی قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان مصوب ۱۳۸۹ از سیاست های اصلی بوده است؛ قانونی که اجرای جدی آن تا سال ۱۳۹۲ به تعویق افتاده بود در آغاز دولت یازدهم تنها ۲ شرکت از مسیر این قانون تایید صلاحیت شده بودند که این رقم تا پایان سال ۱۳۹۷ با رشد نمایی به ۴۲۷۷ شرکت رسید.
با توجه به حمایت های انجام شده از شرکتهای دانش بنیان شاهد رشد نمایی میزان درآمد و اشتغال این شرکتها در طول سالهای مختلف بوده ایم. بر این اساس شرکتهای دانش بنیان تا پایان سال ۱۳۹۷ بالغ بر سیصد هزار اشتغال مستقیم ایجاد نموده اند و مجموع درآمد این شرکتها نیز به بیش از ششصد هزار میلیارد ریال رسیده است.
با توجه به این ظرفیت ایجاد شده می توان با بهره گیری از توان فنی این شرکتها که اغلب توسط جوانان تحصیلکرده ایجاد و اداره می شوند، چالش های فناوری کشور را تاحدود برطرف نمود. در این راستا دو اقدام اساسی زیر در برنامه های معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور در سال ۱۳۹۸ قرار دارد:
۱-دستیابی به دانش فنی طراحی و تولید کالاهای اساسی و محصولات حساس و گلوگاهی زنجیره ارزش صنایع کشور، در این برنامه دو اقدام اساسی در دستور کار قرار خواهد داشت:
- برنامه حمایت از تولید داخل داروهای پیشرفته و اولویت دار کشور: حمایت های این معاونت از اجرای این برنامه در سال ۹۷، هفتاد و هشت میلیارد تومان بوده که محصولات تولید شده (۹۰ محصول)، علاوه بر ایجاد اشتغال ۱۶۹۰ نفر از متخصصین بالغ بر ۸۹۵ میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور به ارمغان خواهد آورد. این حمایت در سال ۱۳۹۸، نود و پنج میلیارد تومان (برای دستیابی به دانش فنی و تولید ۷۹ محصول) در نظر گرفته شده است که پیش بینی می شود منجر به ۲۵۰ میلیون دلار صرفه جویی ارزی شود.
- برنامه طراحی و تولید کالاهای حساس و گلوگاهی در زنجیره ارزش صنایع کشور: در این راستا، کالاهای حساس و گلوگاهی در صنایع اصلی شناسایی و اقدام به تولید بومی آنها در دستور کار قرار گرفته است. به عنوان نمونه در حوزه ی صنایع فلزی دستیابی به فناوری های الکترودهای گرافیتی و نسوزها، در حوزه صنایع خودروسازی دستیابی به دانش فنی و ساخت موتور خودرو، واحد کنترل الکترونیک خودرو و باتری های لیتیومی و زیرساخت های شارژ برای خودروهای برقی و در حوزه انرژی های نو و تجدید پذیر، تولید سلول و پنل فتولتائیک از جمله موارد هدفگذاری شده در این بخش می باشند.
۲-توسعه بازار محصولات دانش بنیان:
- برنامه توسعه بازار مواد و تجهیزات آزمایشگاهی ساخت داخل: ششمین دوره این نمایشگاه در سال جدید برگزار شد. این برنامه در واقع یک مکان بازار بوده که تا کنون پنج دوره آن با موفقیت برگزار شده است . با تمرکز بر مدل آزمون شده این مکان بازار، علاوه بر شناسایی شرکتهای توانمند، محصولات با کیفیت داخلی که هم از نظر سطح فناوری و هم از نظر میزان تسلط شرکتها و متخصصان داخلی به دانش فنی مربوطه (ساخت داخل به مفهوم واقعی) در سطوح بالایی قرار دارند، مورد حمایت قرار گرفته اند. مهمترین مزیت این برنامه استفاده از منابع موجود دستگاه های اجرایی و جهت دهی آنها به حمایت از توسعه تولید کالای ساخت داخل با کیفیت بوده است که با توجه به این موضوع و توسعه ابزارهای متنوع مالی حوزه اقتصاد دانش بنیان، نه تنها بار مالی جدیدی برای دولت ایجاد نکرده، بلکه اثربخشی تخصیص منابع موجود را نیز افزایش داده است. اجرای این برنامه سبب شد تا پیشرفت های مناسبی در این حوزه ایجاد شود به عنوان نمونه تعداد شرکتهای داخلی حاضر در نمایشگاه از ۱۳۰ در طول دوره اول به ۳۴۲ و تعداد محصولات از ۱۴۳۵ به ۸۷۸۹ محصول رسیده و فروش قطعی شرکتهای فعال در این نمایشگاه در مجموع در حدود ۳۸۵۸ میلیارد ریال بوده است. علاوه بر این رشد به نظر می رسد جلوگیری از خروج حدود ۱۲۰۰۰ میلیارد ریال ارز از کشور با اهرم کردن تنها ۱۲۰۰ میلیارد ریال از بودجه های دولت بدون اضافه شدن بارمالی جدید برای دولت و از طریق تخصیص بهینه منابع اختصاص یافته به دستگاه های اجرایی کشور، اشتغال پایدار و مستقیم بیش از ۷۳۰۰ نیروی انسانی تحصیلکرده، افزایش مداوم کیفیت از طریق سطح بندی محصولات و حمایت ها و ایجاد توسعه ابزارهای مالی متنوع در حوزه اقتصاد دانش بنیان نظیر پیش خرید، تخفیف، لیزینگ و نظایر آن مهمترین دستاوردهای این برنامه است که اثربخشی آن را نشان می دهد.
- برنامه توسعه ماشین آلات و تجیهیزات پیشرفته ساخت داخل: با استفاده از ساز و کار تامین مالی خریدار و اهرم کردن منابع دولت با هدف جذب متابع بخش خصوصی برای بیش از ۲۵۰ تجهیز تایید شده در حدود ۳۰۰ میلیارد ریال ایجاد شده که برای سال ۹۸ دستیابی به بازاری در حدود ۱۶۰۰ میلیارد ریال هدفگیری شده است.
- برنامه ایجاد و توسعه شبکه تبادل فناوری بین شرکتهای دانش بنیان و شرکتهای بزرگ: در این راستا توسعه همکاری بین شرکتهای دانش بنیان و بدنه اصلی اقتصاد در جهت رفع نیازهای صنعت در دستور کار قرار خواهد داشت. بر این اساس ایجاد پلتفرم همکاری مشترک با هدف رسوخ فناوری در بخشهای مهم و حساس صنعتی کشور و رفع نیازهای آنها به ویژه در حوزه های اولویت دار کشور در دستور کار قرار خواهد داشت.
۲- اقدامات و برنامه های مربوط به توسعه زیست بوم نوآوری و کارآفرینی
معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و سایر دستگاه های اجرایی کشور سعی داشته اند تا از شکل گیری زیست بوم استارتاپی با هدف رفع نیازهای جامعه و صنعت حمایت نماید. شکل ذیل نمای کلی وضعیت موجود این زیست بوم را نشان داده است.
علاوه بر این اقدامات ویژه معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور در این راستا را می توان در موارد ذیل خلاصه نمود:
- شکل گیری شرکتهای برتر اقتصاد دیجیتال (حمل و نقل، شبکه خرده فروشی، رسانه و اپلیکیشن های کاربردی و …) در منطقه و بیش از ۱۰۰۰ استارتاپ فعال
- راه اندازی کارخانه های نوآوری آزادی و های وب با استقرار بیش از ۳۵۰۰ نفر در قالب فعالیت صدها تیم فناور
- تغییر فضای اطراف دانشگاه ها و مراکز علمی مهم کشور به زیست بوم نوآوری؛ به عنوان نمونه می توان به فعالیت نزدیک به ۵۰۰ شرکت در ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف اشاره نمود.
- بازگشت بیش از ۱۱۳۸ نفر از نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور که فارغ التحصیل ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان بوده اند در قالب برنامه بازگشت نخبگان برای تقویت مراکز علمی و زیست بوم فناوری و کارآفرینی کشور به ایران بازگشته اند و نتیجه آن ایجاد بیش از ۷۰ شرکت جدید دانش بنیان و اشتغال بیش از ۲۰۰۰ نفر از نیروهای تحصیل کرده بوده است.
در این راستا مهمترین برنامه معاونت علمی و فناوری ریس جمهور پس از چهار سال فرهنگ سازی روی استارتاپ های خدماتی و مبتنی بر فناوری اطلاعات، جهت دهی این استارتاپ ها به سمت رفع نیازها و مسائل کشور و صنایع بزرگ کشور است. در این راستا معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور دو برنامه اصلی در دستور کار خود دارد که به شرح ذیل است:
