اهمیت شناخت اجزای قرارداد در دعاوی پیمانکاری

در دومین جلسه از دوره آموزشی مدیریت ادعا و دعاوی پیمانکاری مطرح شد:

اهمیت شناخت اجزای قرارداد در دعاوی پیمانکاری

دومین جلسه از دوره آموزشی دو روزه «مدیریت ادعا و دعاوی پیمانکاری» روز شنبه ۱۰ آذر ماه در سندیکای شرکتهای ساختمانی ایران برگزار شد. مدرس این دوره آموزشی، دکتر ایرج گلابتونچی، دبیر و عضو هیأت مدیره سندیکای شرکتهای ساختمانی ایران بود که با اشاره به مباحث طرح شده در جلسه گذشته، به ارائه توضیحاتی در زمینه پیش­نیازهای تنظیم و پیگیری دعاوی پیمانکاری پرداخت و مثال های موضوعی در زمینه دعاوی قابل طرح ارائه داد. وی در بخشی از سخنان خود با تاکید بر اهمیت شناخت اجزای قرارداد در دعاوی پیمانکاری عنوان کرد: برای طرح یک دعوی خوب در حوزه ساخت و ساز، همچنین مستندسازی و مذاکره مناسب درباره آن لازم است پیمانکاران مواردی را درباره قرارداد و اجزای آن بدانند. 

در بخش آغازین این دوره آموزشی، دکتر ایرج گلابتونچی، دبیر و عضو هیات مدیره سندیکای شرکتهای ساختمانی ایران ضمن خیر مقدم به حاضران عنوان کرد: در جلسه گذشته مبانی طرح دعاوی مورد بررسی قرار گرفت. اما برای طرح یک دعوی خوب در حوزه ساخت و ساز، همچنین مستندسازی و مذاکره مناسب درباره آن، لازم است پیمانکاران مواردی را درباره قرارداد و اجزای آن بدانند.

دکتر گلابتونچی ادامه داد: قراردادهای ساخت، قراردادهایی با سطح تعهدات بالای کاری و مالی، و همراه با مسائل پیچیده حقوقی، فنی، اقتصادی و مدیریتی هستند، به عبارتی بسته شدن قرارداد پیمانکاری نه تنها تعهدات مختلف و حجم بالای مبادلات مالی را به همراه دارد بلکه آثار مالی-اقتصادی ناشی از تعهدات را به همره دارد. اگر تعهدات تصریح شده در پیمان تغییر کند، یا یک سری تعهدات تصریح شده به این تعهدات اضافه گردد، شرایط جدیدی به وجود می­آید که می­تواند مبنای دعوی قرار گیرد.

دبیر سندیکا تاکید کرد: قرارداد پیمانکاری با ارکان مشخص، موضوع معین و در چهارچوب کلی و توافق شده برای اجرای یک پروژه مهندسی عمرانی یا غیرعمرانی و در حوزه صنعت ساخت منعقد می­شود. ارکان مشخص قرارداد شامل کارفرما، پیمانکار، مشاور، و بهره­بردار است. موضوع معین نیز خرید کالا و خدمات و انجام عملیات مشخص و بکارگیری و بهره­برداری است. چهارچوب کلی قرارداد هم شامل زمان لازم، قیمت توافق شده، شرایط مشخص، و مشخصات معین است، و هر آنچه این چهارچوب را به هم بریزد می­تواند به طرح دعوی منجر شود.

مدرس این دوره با اشاره به نظام حقوقی حاکم بر پیمانکاری در ایران که با تاکید بر شخصیت حقوقی کارفرما طراحی شده، عنوان کرد: قراردادهای اداری، دولتی یا پیمان عمومی(عمرانی) قراردادهایی هستند که در آنها باید چهارچوب شرایط عمومی پیمان لحاظ شود. قراردادهای خصوصی(غیرعمرانی) تابع ماده ۱۰ قانون مدنی هستند، که در آنها کارفرما شخصیت حقوقی یا حقیقی خصوصی است. هر شرایطی که در راستای قوانین کشور باشد در این قرارداها قابل طرح است و طرفین به شرایط وضع شده متعهد خواهند بود. در نهایت توصیه من به همه پیمانکاران این است که قراردادهای خصوصی، و حتی شرایط خصوصی در قراردادهای عمومی را جدی بگیرند چرا که این موارد خواستگاه بسیاری از دعاوی ایجاد شده در حوزه ساخت و ساز بوده است.

وی در ادامه، اجزای پیمان را شامل موافقت­نامه پیمان، شرایط پیمان، شرح مقادیر و فهرست­بها، مشخصات فنی، آلبوم نقشه­ها و مدارک فنی دانست و گفت: هر گاه بین طرفین قرارداد اختلاف نظری پیش بیاید اولین منبع برای مراجعه طرفین، موافقت­نامه پیمان است. توصیه می­شود پیمانکاران شرایط خصوصی پیمان را جدی بگیرند چرا که زمینه­ساز بسیاری از دعاوی است. آنها باید به تغییر مقادیر و فهرست­بها هم حساس باشند، توجه به مشخصات فنی هم به عنوان موردی که کارفرما بیش از هر موردی در زمینه آن اقدام به نقض تعهدات خود می­کند ضروری است. پیمانکاران باید آلبوم نقشه­ها و مدارک فنی را به خوبی مستندسازی کنند تا در صورت بروز دعوی به آن استناد نمایند.

دکتر گلابتونچی گفت: ماهیت حقوقی تعهد به منشا آن وابسته است که می­ تواند قراردادی یا غیر قراردادی باشد. تعهد غیر قراردادی ناشی از قانون یا عرف و مربوط به مسئولیت مدنی است که تاکید دارد هر کس مسئولیتی را قبول می­کند به آن تعهد دارد. تعهد قراردادی ناشی از عقد و توافق طرفین است. عدم ایفای تعهدات شامل قصور یک طرف در اجرای هر یک از تعهدات خود، اجرای ناقص تعهد، اجرای توام با تاخیر، عدم اجرای تعهد یا ترک فعل است که همین موارد می­تواند مبنای طرح دعوی باشد. هر تعهدی عناصر مخصوص به خود را دارد که یکی از این عناصر مشخص بودن موضوع قرارداد است. پیمانکاران باید از ورود به قراردادی که موضوع آن مشخص نیست پرهیز کنند.

دبیر سندیکا عنوان کرد: مبانی ادعا می­تواند قراردادی یا خارج از قرارداد باشد. در مبانی قراردادی مواردی مانند رویداد منجر به دعوی یا تخطی و نقص قراردادی مدنظر است. در مبانی خارج از قرارداد مواردی مانند ضرر، اجرت­المثل، و ارفاق (پرداخت بلاعوض) مدنظر است.

وی در زمینه منابع ادعا نیز تصریح کرد: منبع ادعا را می­توان مواردی مانند اقدام یا عدم اقدام طرف مقابل، تغییراتی شامل دگرگونی و تبدیل، موارد و حقایق ناشناخته، نقص و اشکال در متن سند قرارداد و … دانست. البته همه تغییرات منجر به ادعا نمی­شود و آنچه ادعا را از تغییر متمایز می­کند عنصر اختلاف طرفین در تفسیر آنها از شراط و نوع انجام موضوع اختلافی و مورد تعهد است.

مدرس این دوره، مباحثی را در زمینه رویکرد شناسایی و تنظیم و اثبات ادعا، مشکلات مستندسازی، مشکلات موجود در ارائه مستندات دعاوی، الزاماتی برای تنظیم ادعا، و مشکلاتی در مذاکره برای اثبات دعاوی ارائه داد. وی در بخش پایانی این جلسه ۹ مثال در خصوص نمونه طرح دعاوی ارائه داد و به پرسش حاضران در زمینه طرح دعاوی پاسخ داد.