تدوین نقشه راهبردی صنعت؛ بایدها و نبایدها + فیلم
در برنامه تیتر امشب شبکه خبر بررسی شد
تدوین نقشه راهبردی صنعت؛ بایدها و نبایدها
ایرج گلابتونچی: اصول تنظیم نقشه راه صنعت توجه به نظر ذی نفعان و تدوین یک برنامه کاربردی است
در دیدار مهمی که فعالان اقتصادی، تولیدکنندگان، و مدیران عالی رتبه حوزه اقتصاد و صنعت با رهبر انقلاب داشتند بیانات مهمی مطرح شد و یکی از نتایج این جلسه ماموریتی بود که آقای رئیس جمهور به معاون اول رئیس جمهور داد مبنی بر تشکیل کارگروه و استفاده از نظر صاحب نظران و متخصصان برای تدوین نقشه راهبردی حوزه صنعت.
در همین زمینه روز یکشنبه ۱۰ بهمن برنامه شبکه خبر، در برنامه «تیتر امشب» خود به موضوع «تدوین نقشه راهبردی صنعت؛ بایدها و نبایدها» پرداخت. در این برنامه سید مهدی نیازی معاون وزیر صمت، دکتر ایرج گلابتونچی دبیر سندیکای شرکتهای ساختمانی ایران و مرتضی سلطانی فعال در حوزه فرآوری غلات و تولید ماکارونی حاضر بودند و به بیان دیدگاه های خود پرداختند.
در آغاز این برنامه سید مهدی نیازی معاون وزیر صمت با اشاره به تکلیف جدیدی که مقام رهبری بر عهده دولت گذاشتند، تصریح کرد: در طول دورههای مختلف برنامههایی برای توسعه صنعت تدوین شدهاند اما به دلیل ابعاد اجرا و ابعاد هماهنگیهایی که برای اجرا لازم بود اهداف محقق نشده بود. اسنادی در وزارت صنعت تهیه شده بود ولی با جامعیت و راهبردی بودنی که به لحاظ اجرا، زنجیرهها و نگاه فرابخشی در حضور مقام معظم رهبری مطرح شد تهیه نشده بود. با تاکید مقام معظم رهبری قرار شد همه ابعد به طور جامع در این سند دیده شود و نگاهی راهبردی به وجود آید تا با تغییر دولتها و مدیران مسیر طراحی شده با خلل و چالش مواجه نشود.
اصول تنظیم نقشه راه صنعت توجه به نظر ذینفعان و تدوین یک برنامه کاربردی است
دکتر ایرج گلابتونچی نیز در پاسخ به این سوال که «با چه چالش هایی در حوزه صنعت با آن مواجه هستید که این نقشه راه میتواند آنها را مرتفع کند، و اساسا یک نقشه راه چنین کارکردی دارد؟» عنوان کرد: حضرت آقا تاکید داشتند که قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار باید مورد توجه قرار گیرد. ماده ۲ و ۳ این قانون تاکید دارد که در تدوین قوانین مختلف به خصوص در حوزه کاری که ما داریم، باید نظر بخش خصوصی در تدوین و اجرای قوانین دیده شود. الزاما برای این که شما بتوانید یک نقشه راه درست و راهبردی داشته باشید، باید نظر ذینفعان گرفته شود و در اجرا به کار برده شود. چیزی که معمولا به آن توجه نمیشود. یعنی قوانین معمولا از حوزههای بالادستی تنظیم میشود و به حوزههای پایین دستی ابلاغ می شود. این نکتهای است که در قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار که یک قانون مترقی است به خوبی در مواد ۲ و ۳ لحاظ شده است. یعنی اگر ما نظرات بخش خصوصی یا بخشهایی که ذینفع هستند در حوزه کاری بگیریم قطعا میتوانیم قوانینی تنظیم کنیم که کارایی بهتری داشته باشد. مقام معظم رهبری هم در فرمایشات خود بر این نکته تاکید داشتند و همین شاید کلید حل معما باشد در وحله اول.
وی افزود: نکته دوم این است که شما نمیتوانید در کار صادراتی یا تولیدی موفق باشید بدون این که از قبل نقشه تنظیم شده بلند مدت یا کوتاه مدت داشته باشید. مثلا در صدور خدمات فنی و مهندسی شما نقشه راه استراتژیک ندارید یعنی نمیدانید برای امسال هدفگذاری ما برای چقدر کار و در چه کشورهایی به عنوان کشورهای هدف است. اگر این نقشه راهبردی و استراتژیک وجود نداشته باشد شما در بازار حضور دارید اما عملا حضور شما حضور موثر و پررنگی نیست. آن نقشه راه به شما کمک خواهد کرد که شما هدفمند و با تراز بالا کار کنید.
گلابتونچی افزود: وقتی شما با تراز بالا کار کنید از ظرفیتهای بالا و آماده به کار مغفول مانده در جهت تولید و فعالیتهای تولیدی استفاده می کنید. یعنی شما فرض کنید اگر من بتوانم با ظرفیت الانم در عراق ۲ میلیارد دلار کار بگیرم وقتی با یک نقشه راه وارد این بازار شوم قطعا از بازار عراق که ۱۰۰ میلیارد دلار بازار نزدیک ما برای ساخت و ساز است اگر ۱۰ درصد بگیریم یعنی ۱۰ میلیارد دلار از بازار به من سهم رسیده است، منتهی من این سهم را زمانی به دست می آورم که یک نقشه بلند مدت کوتاه، مدت و استراتژیک تدوین کردهام. نظر ذینفعان را گرفتهام، برنامه را پالایش کرده ام و یک فرماندهی این برنامه را هدایت کرده است. به هر حال من فکر میکنم در فرمایشات آقا اصول تنظیم این نقشه وجود داشت و آن اصول توجه به نظر ذی نفعان و تدوین یک برنامه کاربردی و راهبردی است.
با ادبیات جدید به سراغ حمایت از تولیدکننده بروند
مرتضی سلطانی فعال در حوزه فرآوری غلات و تولید ماکارونی نیز با بیان این که وقتی به صورت انفرادی اقدام به عرضه محصول در بازار هدف میکردند رقبای بیرونی با رفتارهای گروهی فرصت را از آنها میگرفتند و اخیرا کنسرسیومی صادراتی ایجاد کردهاند تا تولیدکنندگان محصولات متنوع خود را در یک سبد به بازار هدف عرضه کنند تا قیمت تمام شده در حوزه لجستیک کاسته شود، انتخاب راحتتری برای خریدار با تنوع محصولات ایجاد شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: فرمایشات آقا برای ما کلاس درس بود. ایشان به دکتر مخبر معاون اول رئیس جمهور تاکید کردند که با ادبیات جدید به سراغ حمایت از تولیدکننده بروند. ایشان فرمودند در ۷-۸ سال گذشته، زمان، منابع و فرصتها خوب استفاده نشده است.
ابعاد گستردهای در تهیه نقشه راه دیده میشود
سید مهدی نیازی معاون وزیر صمت در زمینه استفاده از نظر صاحبنظران در تهیه سند ادامه در زمینه نحوه تهیه نقشه راهبردی توضیحاتی ارائه داد. وی در بخش دیگری عنوان کرد: ممکن است پیشنویسهایی تهیه شود. با نگاه با اسناد گذشته خلاءها دیده شود و با نگاه به اتفاقات آینده پیش نویس اولیه تهیه شود. خوشبختانه هماهنگی خوبی بین دولتمردان در بحث مانع زدایی وجود دارد. با تعاملاتی که با فعالان اقتصادی داشتهایم و خواهیم داشت امیدواریم اجماع و هم افزایی خوبی در این زمینه شکل بگیرد. قاعدتا با ادبیاتی که امروز تکلیف شد باید ابعاد گستردهای در تهیه نقشه راه دیده شود، ضمن این که اقتصاد ما باید برونزا باش. ما برای تهیه نقشه باید بعد بینالمللی، بعد رشته فعالیتی، و نگاه منطقهای مبتنی بر آمایش سرزمین داشته باشیم.
در نقشه راه صنعت حیات شرکتها و توسعه آنها مهم است
دکتر گلابتونچی مهمترین چالشهای نقشه راههای قبلی عنوان کرد: نگاه باید تغییر کند. معمولا بحث بر این است که آنها (دولتیها) نقشه را تهیه کنند و بدهند به ما تا نظراتمان را ارائه بدهیم. در حالی که باید اجازه دهند فعالان هر بخش نقشه را تهیه کنند و دولت نقشه را ببیند و با شرایطی که دارد اصلاحاتی روی آن انجام دهد. در واقع نقشه باید توسط فعالین تهیه شود. شما نمیتوانید نقشه خدمات مهندسی یا صادرات خدمات مهندسی کشور را تهیه کنید ولی در تهیه آن، آنها فقط یک نظر بدهند. آنها باید در تهیه این سند نقش اصلی را بازی کنند وگرنه همان نقطهای میشود که رهبر معظم امروز گفتند که در دهه ۹۰ برنامهها خوب تحقق نمییابد، یا در زمینه گمرک ایشان فرمودند بخشنامههای متعدد بیرون میآید. چرا؟ چون این بخشنامهها را هر حوزهایی به منظور خاصی تنظیم میکند و نیامده در تنظیم آن از پایین، یعنی خود آن بخشی که درگیر است کمک بخواهد. یعنی دقیقا جای ما و دولت در تهیه این نقشه برعکس است. اگر این نگاه تغییر نکند همان اتفاقی میافتد که در دهه ۹۰ اتفاق افتاد.
در پاسخ به سوال مجری برنامه که «شما متمرکز در صنعت خودتان هستید، و ممکن است یک سری اولویتها برای خود قائل شوید. آیا نباید این سند یک سند کلان باشد » پاسخ داد: وقتی دولت در بالا کنترل میکند این نکاتی که به این ترتیب اتفاق میافتد میتواند تعدیل کند. نگاه دولت در حوزههای مختلف صرفا تخصصی نیست و یک نگاه کلی نظارتی است ولی نگاهی که ما در شقوق مختلف صنعت داریم تخصصیتر است یعنی من در حوزه صنعت تخصصیتر از دولت فکر میکنم یا آقای سلطانی در حوزه مواد غذایی تخصصیتر فکر می کند. دولت باید اجازه دهد ما تهیه کنیم. او نظارت کننده باشد و آن را یکدست کند. یعنی اگر جایی تعارضی در قوانین میبیند چون قوانین کلی را در دست دارد اصلاح کند. برای مثال ما در حوزه کار خود قوانینی در حوزه بیمه و مالیات داریم، دولت در زمان وضع این قوانین اول مسائل خود را میبیند نه مسائل صنفی را. مثلا در حوزه مالیات فقط در نظر دارد مالیات را بگیرد و دیگر کاری ندارد که چه بر سر شرکتی که مالیات را پرداخت میکند میآید. مثلا قانون میگذارد شما می توانید با اسناد خزانه پرداخت کنید. اگر یک ساعت این تاریخ بگذرد دیگر آن کار را قبول نمیکند یعنی برایش فرقی نمیکند که آن شرکت می ماند یا نمیماند.
وی افزود: در نقشه راهی که میدهید حیات شرکتها و توسعه آنها بسیار مهم است. و این که بتوانند رقابت کنند. شما نمیتوانید در یک بازار بدون رقابت کار کنید چون همان دغدغهای میشود که مقام معظم رهبری در مورد کالاهای کم کیفیتی داشت که متاسفانه در بازار زیاد میشود. ما اگر میخواهیم نقشه راه استراتژیک راهبردی که قابلیت اجرا داشته باشد و منتج به نتایج درخشانی شود که مدنظر رهبری و ریاست محترم جمهور است، قطعا باید شقوق مختلف صنعت را در تهیه این برنامه استراتژیک مشارکت بدهیم، نه صرفا یک نظر ساده بگیریم برای این که رفع تکلیف کرده باشیم و بگوییم از صنعت و شقوق مختلف پرسیدیم. نهخیر. شقوق مختلف صنعت باید خودشان تهیه کننده برنامه باشند. شما تا در تهیه برنامه مشاکت نداشته باشید در اجرای آن هم موفق نخواهید بود. این مشکلی است که دولتهای گذشته هم داشتهاند. و با توجه به این که من فکر میکنم که در دولت ما افراد اجرایی خوبی مانند دکتر مخبر، دکتر رضایی، و خود شخص رئیس جمهور وجود دارند این نگاه با نصایح و دستور رهبر قابل تغییر است.
بخش خصوصی و دولت باید در تعامل تنگاتنگ این سند را بنویسند
مرتضی سلطانی فعال در حوزه فرآوری غلات و تولید ماکارونی نیز تاکید کرد بخش خصوصی و دولت باید در تعامل تنگاتنگ این سند را بنویسند. بخش خصوصی باید تصمیمسازی کند و بخش دولتی باید تصمیم گیری کند. ما باید به دنبال حلقههای مفقوده مزیت نسبی برویم تا تولید، صادرات، اشتغال و معیشت ما تغییر کند. تولید کنندگان ما باید مرز را از ذهن خود بردارند، صادرات همراه با ارزآوری دهها مزیت دیگر دارد. صادرات دانش را افزایش میدهد.
وی در بخشی از سخنان خود با اشاره به کم کاریهای بخش خصوصی، نقزدن یا گفتن مداوم از مشکلات بنگاه اقتصادی شخصی، و به دنبال مقصر بیرونی گشتن در گفتگوی با دولت را فرصتسوزی دانست. وی تاکید کرد: باید تدوین این سند را در شرایط تعاملی و با نگاه ملی جدی بگیریم.
وی در زمینه رفتارهایی که به نام حمایت افتاد، درباره نوع حمایت بدون ایجاد افزایش قیمت و افت کیفیت، که رقابت را به همراه داشته باشد نیز تاکید کرد: ما از واژه حمایت به درستی استفاده نکردیم. واژه حمایت تغییر کرده است. همانطور که حضرت آقا پشتیبانی و مانعسازی را مطرح کردند تا اگر کسی توانمند است پشتیبانی دریافت کند نه حمایت. اگر این واژه بازنگری اساسی نشود فردی که ادبیات کار را نمیداند پشت این واژه پنهان میشود و منابع و فرصتهای فردی و ملی را میسوزاند. در نهایت ادبیات تولید باید ثبت شود، واژه حمایت باید تجدید نظر شود و اهمیت زمان حفظ شود.
بافت اصلی کارگروه تهیه برنامه توسعه خود فعالان اقتصادی هستند
در بخش دیگری از این برنامه سید مهدی نیازی معاون وزیر صمت تاکید کرد: بافت اصلی کارگروه تهیه سند خود فعالان اقتصادی هستند. ما در تهیه سند نباید نگاه دولتی را حاکم کنیم. در تهیه سند محور اصلی خود بخش خصوصی است و از این باب ما پشتیبانیکننده و کمک کننده دوستان در جمعبندی نهایی هستیم.
وی درباره محتوای سند نیز گفت: این سند باید بعد فرامنطقهای و کشوری، و بعد منطقهای داشته باشد. بحث توسعه همکاری بین بنگاهها نیز اهمیت داد. ما مرزهای بین کسب و کارها را باید کمرنگ کنیم و بنگاههای بزرگ و کوچک را در قالب نگاه زنجیرهای و استفاده از توانمندی یکدیگر ترسیم کنیم. هر چند مقیاس اقتصادی یک اصل مهم است اما بنگاه کوچک باید در زنجیره بنگاههای بزرگ تعریف شود تا بحث بازار و تامین مواد اولیه و مدیریت زنجیره اولیه آن شکل بگیرد. وی تاکید کرد: بخش تولید ذاتا توانمند است و حوزهای که ذاتا توانمند است پشتیبانی نیاز است. و البته بعضا در حوزههایی ممکن است حمایت لازم باشد که آنها باید مقطعی، زمانمند و هدفمند است. اگر حمایت ضابطهمند نباشد مشکلاتی ایجاد میکند که مقام رهبری در حوزههایی به حق ابراز گلایهمندی کردند.
برنامه باید در راستای بیانیه گام دوم رهبری انجام شود
دکتر گلابتونچی در پایان عنوان کرد: برای تهیه نقشه باید تکالیف ما کاملا روشن باشد تا به چرخه تکرار در تهیه قوانین دچار نشویم. نکته بعدی این است که از کجا میخواهیم حرکت کنیم و نقطه نهایی ما کجاست. یعنی آمال ما کجاست؟ نگاه ما به داخل است یا خارج.
وی گفت: اگر نگاه ما ارتقا در کیفیت باشد چنانچه آقا فرموند آموزش نیروی انسانی، ارتقای کیفیت ماشینآلات، استفاده از ظرفیتهای دانش بنیان و دانشبنیان کردن امورمان استفاده کنیم. اگر محورهای برنامه بالابردن اشتغال باشد باید بدانیم از ظرفیت آماده به کاری که هست چگونه استفاده کنیم مثلا در صنف ما ۵۶ هزار و ۵۰۰ شرکت مشاور و پیمانکار وجود دارد که ظرفیت زیادی از آن آماده به کار است و باید در برنامهای که مینویسیم این حجم از آمادگی را باید ببینیم که چگونه میتوانیم به آنها فرصت اشتغال دهیم. موانعی در برابر تولیدکنندگان در امور مهندسی وجود دارد که باید برداشته شود و محدودیتها و سختگیریها حذف شود.
گلابتونچی تصریح کرد: مسئله بعد نگاه تحولی به داخل و صادرات است، یعنی شما موقعی میتوانید نگاه تحولی داشته باشید که رقابت در آن برنامه اصل است. برنامه باید به نوعی تنظیم شود که در راستای بیانیه گام دومی که رهبری برای تحویل کارها به نسل دوم، نیروهای جوان و نخبه فرمودند انجام شود. به این ترتیب در تنظیم برنامه علاوه بر گرفتن نظرات بخش خصوصی و تنظیم برنامه توسط آنها باید به این مولفه ها توجه شود.
