دکتر ایرج گلابتونچی دبیر سندیکای شرکتهای ساختمانی ایران نیز در همایش نکوداشت سندیکا که روز ۹ بهمن در تالار قلم مجموعه کتابخانه ملی برگزار شد به موضوع ظرفیتهای پیمانکاری کشور در زمینه صدور خدمات فنی و مهندسی و الزامات این کار پرداخت و عنوان کرد: تعداد پیمانکاران تأیید صلاحیت شده براساس سایت سازمان برنامه ۴۲۵۳۱ شرکت پیمانکار تعیین صلاحیت شده در کنار ۲۹۰۷ شرکت مشاور تأیید صلاحیت شده داریم، که این تعداد پیمانکار در ۶۹۲۴۱ رشته رتبه بندی شده اند. بالاترین سقف پیمانکاری ما در رشته ساختمان است که ۲۳۵۵۸ رشته شرکت در حوزه ساختمان فعال هستند و حدود ۱۳۹۴۵ در رشته راه و ۱۱۵۸۲ در رسته آب هستند.
وی افزود: بیشترین حجم پیمانکاری کشور به ترتیب در حوزه ساختمان، راه و ترابری، آب، تأسیسات و نیرو است یعنی پیمانکاری ما به کار در رشته ساختمان، راه و آب گرایش دارد. علیرغم این که کشوری نفتی هستیم اما در حوزه نفت، صنعت، ارتباطات و کاوش های زمینی خیلی پیمانکاری ما قوی نیست و فعالیت چندانی نکرده است. اگر بخواهیم شرکتها را بر اساس رتبه تقسیم بندی کنیم اولین نکته ای که می بینیم این است که تجمع عجیبی در رتبه ۵ داریم که نشان می دهد حجم عظیمی از پیمانکاری جوان در کشور داریم که اگر برای آنها کار ایجاد نشود با بحران بزرگی اجتماعی- اقتصادی در حوزه مهندسی روبرو هستیم. از ۶۵ هزار شرکت حدود ۵۷ هزار شرکت در ۶ گرایش رتبه ۵ هستند. از ۳ هزار شرکت حدو ۲۹۰۰ پیمانکار رتبه ۵ داریم. یعنی باید برای جوانانی که شرکت پیمانکاری تاسیس می کنند فکر عاجل کنیم و برای آنها کار ایجاد نماییم.
ما نتوانسته ایم شرایط رشد پیمانکاری را در شهرستانها فراهم کنیم
دبیر سندیکا تصریح کرد: ظرفیت ریالی پیمانکاری کشور حدود ۱ میلیون میلیارد تومان یا به عبارتی ۱۱۵ میلیارد دلار حجم پیمانکاری ما است که باید برای آن کار ایجاد، با توجه به شرایط کشور ما و بودجه ای که روز به روز کم میشود این حجم پیمانکاری با این سقف ریالی را کجا باید کار بدهیم و اجازه دهیم درآمد داشته باشند. یعنی به تعبیر دیگر ما حجم ریالی وسیعی در محدوده پیمانکاری داریم ولی کار نداریم در داخل کشور به آنها بدهیم.
دکتر گلابتونچی افزود: در استان تهران گرایش ها مشابه کل کشور است، در تهران حدود ۱۸۴۰۵ پیمانکار وجود دارد یعنی حجم بزرگی از پیمانکاران در شهرهای دیگر وجود دارد که خیلی نمیتوانند فعالیت کنند. از لحاظ ریالی ۴۶میلیون دلار از ۱۱۵ میلیون دلار سهم تهران است. یعنی ما حجم زیادی از پیمانکاران رتبه ۱ را که ظرفیت بالایی دارند در تهران هستند و در شهرستانها شرکتهای رتبه پایین تر قرار می گیرند. در واقع پتانسیل عظیمی از کار در شهرستانها ایجاد شده بدون این که فکر کنیم چگونه باید به آنها کار بدهیم. ۶۷درصد پیمانکاران پایه ۱ در تهران هستند و ما نتوانسته ایم در فراینو توسعه شرایطی ایجاد کنیم که پیمانکاران ما علاوه بر تهران در شهرهای دیگر هم رشد کنند. ۵۵ درصد پیمانکاران پایه ۲ در تهران هستند و سایر رتبه ها بیشتر در شهرستانها تمرکز یافته اند که مسئولان باید به این امر توجه کنند.
وی تصریح کرد: درباره استانها اگر سه استان بزرگ تهران، اصفهان و آذربایجان شرقی را کنار هم بگذاریم ۷۴درصد پیمانکاران رتبه ۱ ما متعلق به این استانها هستند، ۶۲ درصد پیمانکاران رتبه ۲ نیز در این استانها هستند. در رتبه ۳ و ۴ و۵ پیمانکاری این ۳ استان کم هست، بیشتر استانهای محروم پیمانکاری جوانی دارند و در آن زمینه کار میکنند.
پیمانکاران عضو سندیکا نیز ۱۷۲ شرکت سندیکا رتبه ۱ ابنیه هستند. ۱۰۷ شرکت سندیکا راهساز هستند، ۱۰۳ شرکت تاسیسات هستند. سندیکا یک ظرفیت پیمانکاری بزرگ از ظرفیت رتبه ۱ کشور را دارد یعنی اگر به سندیکا توجه نشود از حجم بزرگ پیمانکاری کشور به عنوان طرف مذاکره روی برگردانده شده است. ما در سندیکا یک کار آماری انجام داده ایم و آمار ۶ سوال از ۸۸ شرکت نشان میدهد تعداد ۹۴هزار شرکت در دوره پیک فعالیت می کردند که به تعداد ۱۸هزار رسیده است. تعداد ۶۴۸ پروژه به ۲۱۶ پروژه در حال حاضر رسیده است، ۱۲۸۰ میلیارد تومان مطالبه ۸۸ شرکت مزبور از دولت است که امیدی هم ندارند به این زودی آن را دریافت کنند.
وی گفت: ۱۴۵ میلیارد تومان هزینه تنزیل اسناد و اوراق خزانه این شرکتها است، علاوه بر تنزیل، از این شرکتها هزینه مالیات تنزیل هم گرفته شده است یعنی مالیات پول نگرفته هم از آنها گرفته شده است.
دکتر گلابتونچی افزود: من از مجله اقتصاد جهانی ۲۰۱۵ آماری به شما ارائه می دهم. تعداد مهندسین فارغ التحصیل روسیه سالانه ۴۵۴ هزار مهندس در برابر ۱۵۰ میلیون جمعیت است، ۲۳۷ هزار مهندس در آمریکا با جمعیت ۳-۴ برابری ما فارغ التحصیل می شوند، در ایران ۲۳۳ هزار و ۶۹۵ مهندس سالانه بیرون می دهیم که از سایر کشورهای صنعتی دنیا بیشتر است و هنوز نمیدانیم چرا باید این همه مهندس تولید کنیم. ما نمیتوانیم در داخل به این نیروها کار بدهیم.
دبیر سندیکا درباره الزامات صدور خدمات فنی و مهندسی گفت: ما با نبود بازار مناسب در داخل، کاهش پروژه، موج وسیع بیکاری مواجه هستیم. برای فعال شدن چرخه اقتصادی، ایجاد اشتغال پایدار و مطمئن، رفع فقر و ارزآوری باید به صدور خدمات توجه کنیم. ۴۰ شرکت ما در قالب ۶۰ پروژه در کشورهای دیگر کار پیمانکاری کرده اند و ۱۵ شرکت کار سرمایه گذاری انجام داده اند، در واقع ما شروع به حضور در بازار بین المللی کردهایم اما چون کسی از ما حمایت نمیکند نمی توانیم به کار خود ادامه دهیم در حالی که با این حجم پیمانکاری باید حضور ما پررنگ تر باشد.
گلابتونچی خاطرنشان شد: از سال ۹۱ صدور خدمات فنی و مهندسی ما در عراق، با گذشت هر مرحله بدتر شده و تعداد قراردادها از سال ۹۱ تا ۹۵ کمتر و کمتر شده است، که این امر به خاطر شرایط عراق و وضعیت پیمانکاری ما است. عمده کار پیمانکاری ما در عراق است و ما یک کشور بزرگ نفتی هستیم اما در عراق تنها ۱۸ میلیون دلار کار نفتی گرفته ایم که عملاً هیچ است. در کردستان عراق هم پیمانکارها کارهای مختلفی گرفته اند.
مقایسه پیمانکاری ایران با پیمانکاری ترکیه
وی افزود: ترکیه ۴۰ سال است که انقلاب مهندسی راه انداخته است. مقایسه پیمانکاران ایران و ترکیه در ۴۰ سال، نشان می دهد ساخت و ساز در ترکیه حدود ۸-۹ درصد تولید ناخالص ملی دارد و برای ۲ میلیون نفر اشتغال ایجاد میکند، ۳۰درصد اقتصاد ترکیه را خدمات فنی مهندسی می چرخاند. از ۱۹۷۲ تا ۲۰۱۷ ترکیه حدود ۹ هزار پروژه در ۱۱۵ کشور به مجموع ۳۵۰ میلیارد دلار کار کرده است و دومین صادر کننده مصالح دنیا بوده است.
گلابتونچی گفت: در پیمانکارهای برتر دنیا چین بیشترین پیمانکار را در بین ۲۵۰ پیمانکار برتر دنیا دارد و ترکیه در این رتبه بندی مقام دوم را دارد. فقط ۲ شرکت ما یعنی کیسون و استراتوس دو سال در این رتبه بندی قرار داشته اند. بیشترین صادرات خدمات مهندسی ترکها به فدراسیون روسیه است، که هواپیمای آنها را در هوا می زند اما صادراتش را هم میکند. روسیه به ساخت و ساز احتیاج دارد اما ما در آن نیستیم. پایگاه ما برای عملیات در اختیار روسها است اما ما پایگاهی برای سازندگی در آنجا نداریم. مملکت ما یک متولی خاص برای صدور خدمات فنی و مهندسی در حد معاون وزیر میخواهد. آقای اردوغان وقتی به اربیل می آید برای افتتاح پروژه می رود و کاری با دولتمردان اربیل ندارد، وقتی به ایران می آید اول به پروژه ای که ترکها در آن هستند سر می زند و بعد به دفتر رئیس جمهور ما می رود.
وی افزود: دومین سهم صادرات خدمات فنی و مهندسی ترکیه به ترکمنستان است ولی ما هنوز درگیر انتقال گاز به آنجا هستیم. وی با اشاره به تنوع کار ترک ها در کشورهای دیگر عنوان کرد: ترکها ۹ هزار پروژه اجرا کردهاند و ما ۱ فرودگاه و چند سد بزرگ در کشورهای دیگر اجرا کرده ایم. در تمام جاهایی که ما سرمایه گذاری سیاسی و نظامی کرده ایم ترکها سرمایه گذاری اقتصادی کرده اند و شاید شرایط تا زمانی که شیر نفت را نبندیم بر همین منوال باشد.
دبیر سندیکا گفت: تشکیلات ساختاری پیمانکاری ما اشکال دارد، مسائلی مانند عدم حمایت مؤثر، وجود نهاد موازی، نبود یک نهاد متمرکز متولی، مشکلات مراودات بانکی، مشکلات صدور تسهیلات گمرکی، عدم وجود مشوق لازم برای فعالان این حوزه، و …. نیز از موانع صدور خدمات فنی و مهندسی است. داعش به عراق آمد، صورت وضعیتها پرداخت نشد و در حال حاضر ۵۰ شرکت روی زمین و هوا هستند. پیمانکاری ما در عراق در حال از بین رفتن هستند. عدم پاسخگویی کارفرمای عراقی نیز از مسائل مهمی است که پیمانکاران ما در عراق با آن درگیر هستند.
وی پیشنهادها و راهکارهایی برای بهبود شرایط در بخش صدور خدمات فنی و مهندسی ارائه داد و گفت: یک نهاد متولی در حد معاون رئیس جمهور لازم است، باید بتوانیم ضمانتنامه بانکی بگیریم و مشکلات مراودات بانکی را رفع کنیم، حمایت دولت از بخش خصوصی برای فعالیت در حوزه مهندسی لازم است، تسهیل و تسریع در فعالیتهای مربوط به صدور خدمات فنی ومهندسی ضروری است، باید شرکتهای فعال در بخش خصوصی شناسایی و با ایجاد خطوط اعتباری تقویت شوند، حمایت بخش خصوصی در شناسایی بازارهای هدف بسیار مهم است، حمایت دولت از شرکتهای فعال در صدور خدمات فنی و مهندسی در زمان اخذ کار، انجام و تحویل کار بسیار کلیدی است، پیمانکاری ما به برقراری مشوقها و جوایز صادراتی نیاز دارد که متاسفانه دولت نه تنها این مشوقها را نمیگذارد بلکه آنها را حذف هم میکند.
